ayıgiller | Kütüphane

Kuzey Amerika boz ayısı

Kuzey Amerika boz ayısı (Ursus arctos horribilis) (İng: grizzly), ayıgiller (Ursidae) familyasından, boz ayının (Ursus arctos) bir alt türü. Ayrıca grizli, korkunç ayı, gümüşuçlu ya da gri ayı olarak da bilinir. Başta Kayalık Dağlar olmak üzere Kuzey Amerika‘nın dağlık bölgelerinde yaşarlar. İnsana karşı en saldırgan ayı alt türüdür. Özellikle yavrulu dişiler oldukça saldırgan olurlar.

Kuzey Amerika boz ayıları, omuzları ve alnı çıkıntı yapan, oldukça iri yapılı hayvanlardır. Vücutları içbükey bir yapıdadır. Kürklerikahverengi ile sarımsı bej arasında değişir. Tüylerinin uçları gümüş renklidir. “Gümüşuçlu” ya da “grizli” (Eski Fransızca: gris ’gri‘) adları buradan kaynaklanır. Yetişkin erkek grizlilerin boyu bazen 2,5 metreye, ağırlıkları 410 kg’a ulaşır. Koşarken hızları saate 48 km’ye varır. Gözleri iyi görmez.

Beslenme

Kuzey Amerika boz ayıları Carnivora (etçil yırtıcılar) takımına mensup olmakla birlikte hepçil hayvanlardır. Böğürtlen, bitki kökleri ve tohumlarının yanı sıra küçük memeliler, balıklar, toynaklı hayvanların yavruları ve leş ile beslenirler. Kemirgenleri çıkartmak için toprağı kazarlar. Her ilkbaharda bölgelerini işaretlemek için ağaçlara sürtünürler, ağaç kabuklarını kazırlar ve hatta ağaç gövdelerini ısırırlar. Yaz ve sonbaharda oldukça büyük miktarda yağ depolarlar ve kış uykusu için mağaralarına çekilirler. Yavruları çoğunlukla ikiz olur ve 6-8 aylık gebelik sonucunda Ocak veya Şubat ayında doğarlar.

İnsanlara saldırı durumu

Kuzey Amerika boz ayıları bazı uzmanlar tarafından en saldırgan ayı türü kabul edilirler. Bunun birkaç nedeni vardır. Gümüşuçlulara nazaran daha küçük olan siyah ayılar tehlike anında ağaçlara tırmanabilirler ancak çok daha iri olan Kuzey Amerika boz ayıları kendilerini savunmak durumunda kalırlar. Özellikle yavrulu dişiler oldukça saldırgandır. İnsanların ölümü ile gerçekleşen saldırıların %70′i yavrulu dişiler tarafından gerçekleştirilmiştir. Saldırganlık, dişi gümüşuçluların yavrularını korumasında ve yavruların üreme çağına erişebilmesinde etkili evrimsel bir faktördür. Zaman içerisinde grizliler yiyecek için bölgedeki diğer yırtıcılarla mücadele etmek durumunda kalmış, bu durum da saldırganlığı artırmıştır.

Yaşam alanı

Kuzey Amerika boz ayıları vaktiyle batı Kuzey Amerika‘nın Alaska’dan Meksika’ya kadar olan ormanlık alanlarında yaşarlardı. Amerika’daki meşhur Büyük Düzlüklerin eski sakinleri olarak, birçok Kızılderili efsanesinin kaynağı olmuşlardır.

Alaska ve Kanada’da halen büyük miktarda bu ayılardan vardır ve değerli bir av hayvanıdır. Kıta ABD’sinde ise sayıları 1000′den azdır ve koruma altındadır.

Amerika kara ayısı (Ursus americanus) bazen bu tür ile karıştırılır çünkü bazı bölgelerde rengi kahverengiye yakındır.

Ayıgiller (Ayı)

Ayıgiller

Ayıgiller (Ursidae), etçiller (Carnivora) takımına ait bir familya. Küçük ayılar (Procyonidae) familyası ile karıştırılmamaları için Büyük ayılar ya da Asıl ayılar da denilir.

“Türkiye’de yaşayan tek ayı türü boz ayıdır.

Ayıgiller ve özellikleri

Ayılar genellikle iri yapılı kısa bacaklı hayvanlardır. Ağırlıkları Malaya ayısında yaklaşık 27-46 kg’dan başlayarak Alaska iri boz ayısında 780 kg’a kadar ulaşır. Erkek ayılar daima dişilerden daha iri olurlar. Bu iri gövdelerine karşın çoğu iyi bir tırmanıcı ve usta bir yüzücüdür. İnsanlar gibi topukları da yere değmek üzere bütün ayak tabanını basarak yürüyebilirler. Her ayağında beş parmak, parmaklarının ucunda da içeri çekilmeyen tırnakları vardır. Tembel ayı gibi bazı türlerde pençeleri kazmaya çok elverişlidir. Kuyrukları çok kısadır. Tüyleri uzun ve çoğu türlerde kahverengi ya da siyah ((beyaz)) olmak üzere tek renklidir. Sadece büyük pandanın beyazlı siyahlı bir rengi ve kutup ayısının beyaz renkli tüyleri vardır. Bazı türlerin göğüslerinde ya da yüzlerinde farklı Ayılar genel olarak hem et hem de otla beslenen hepçil hayvanlardır. Bu hayvanların beslenmesinde et, balık ve meyve önemli yer tutar.Ama familya üyelerinin beslenme tercihleri türden türe değişiklik gösterebilir. Örneğin tümüyle etobur olan kutup ayısı en çok fokları yeğlerken büyük ölçüde otçul olangözlüklü ayı bitkilerle beslenmeyi seçer. Bu arada hemen hepsi baldan hoşlanır. ayılar çok vahşi ve yırtıcı hayvanlardır.

Yaşam Şekli

Genellikle kuytu orman köşelerindeki ağaç oyuklarında ya da büyük kayaların arasında oluşan çukurlarda, mağaralarda, inlerde, yaşarlar. Kış gelmeden önce bol bol beslenerek semiren ayılar kışın büyük bir bölümünü inlerinde, düzensiz biçimde uyuyarak geçirirler. Ama bu uzun uyuklama gerçek bir kış uykusu sayılmaz.

İnsanlar tarafından, postu eti ve yağı için olduğu kadar anı değeri için de avlanan ayılar doğada yabani olarak 15-30 yıl kadar, yakalanıp insanlarca bakıldıklarında ise çok daha uzun yaşarlar.

Bugün Yaşayan Ayı Türleri

Bu familyanın günümüze kadar varlığını sürdürmeyi başarmış 8 türü kalmıştır:

Boz ayı (Ursus arctos)
Amerika siyah ayısı (Ursus americanus)
Asya siyah ayısı (Ursus thibetanus)
Kutup ayısı (Ursus maritimus)
Malaya ayısı (Helarctos malayanus)
Tembel ayı (Melursus ursinus)
Büyük panda (Ailuropoda melanoleuca)
Gözlüklü ayı (Tremarctos ornatus)

Kaynakça

Encyclopaedia Britannica’nın Bear (Ayı) başlığından Türkçe’ye çevrilmiştir.