yırtıcılar | Kütüphane

Kuzey Amerika boz ayısı

Kuzey Amerika boz ayısı (Ursus arctos horribilis) (İng: grizzly), ayıgiller (Ursidae) familyasından, boz ayının (Ursus arctos) bir alt türü. Ayrıca grizli, korkunç ayı, gümüşuçlu ya da gri ayı olarak da bilinir. Başta Kayalık Dağlar olmak üzere Kuzey Amerika‘nın dağlık bölgelerinde yaşarlar. İnsana karşı en saldırgan ayı alt türüdür. Özellikle yavrulu dişiler oldukça saldırgan olurlar.

Kuzey Amerika boz ayıları, omuzları ve alnı çıkıntı yapan, oldukça iri yapılı hayvanlardır. Vücutları içbükey bir yapıdadır. Kürklerikahverengi ile sarımsı bej arasında değişir. Tüylerinin uçları gümüş renklidir. “Gümüşuçlu” ya da “grizli” (Eski Fransızca: gris ’gri‘) adları buradan kaynaklanır. Yetişkin erkek grizlilerin boyu bazen 2,5 metreye, ağırlıkları 410 kg’a ulaşır. Koşarken hızları saate 48 km’ye varır. Gözleri iyi görmez.

Beslenme

Kuzey Amerika boz ayıları Carnivora (etçil yırtıcılar) takımına mensup olmakla birlikte hepçil hayvanlardır. Böğürtlen, bitki kökleri ve tohumlarının yanı sıra küçük memeliler, balıklar, toynaklı hayvanların yavruları ve leş ile beslenirler. Kemirgenleri çıkartmak için toprağı kazarlar. Her ilkbaharda bölgelerini işaretlemek için ağaçlara sürtünürler, ağaç kabuklarını kazırlar ve hatta ağaç gövdelerini ısırırlar. Yaz ve sonbaharda oldukça büyük miktarda yağ depolarlar ve kış uykusu için mağaralarına çekilirler. Yavruları çoğunlukla ikiz olur ve 6-8 aylık gebelik sonucunda Ocak veya Şubat ayında doğarlar.

İnsanlara saldırı durumu

Kuzey Amerika boz ayıları bazı uzmanlar tarafından en saldırgan ayı türü kabul edilirler. Bunun birkaç nedeni vardır. Gümüşuçlulara nazaran daha küçük olan siyah ayılar tehlike anında ağaçlara tırmanabilirler ancak çok daha iri olan Kuzey Amerika boz ayıları kendilerini savunmak durumunda kalırlar. Özellikle yavrulu dişiler oldukça saldırgandır. İnsanların ölümü ile gerçekleşen saldırıların %70′i yavrulu dişiler tarafından gerçekleştirilmiştir. Saldırganlık, dişi gümüşuçluların yavrularını korumasında ve yavruların üreme çağına erişebilmesinde etkili evrimsel bir faktördür. Zaman içerisinde grizliler yiyecek için bölgedeki diğer yırtıcılarla mücadele etmek durumunda kalmış, bu durum da saldırganlığı artırmıştır.

Yaşam alanı

Kuzey Amerika boz ayıları vaktiyle batı Kuzey Amerika‘nın Alaska’dan Meksika’ya kadar olan ormanlık alanlarında yaşarlardı. Amerika’daki meşhur Büyük Düzlüklerin eski sakinleri olarak, birçok Kızılderili efsanesinin kaynağı olmuşlardır.

Alaska ve Kanada’da halen büyük miktarda bu ayılardan vardır ve değerli bir av hayvanıdır. Kıta ABD’sinde ise sayıları 1000′den azdır ve koruma altındadır.

Amerika kara ayısı (Ursus americanus) bazen bu tür ile karıştırılır çünkü bazı bölgelerde rengi kahverengiye yakındır.

Etçiller

Etçiller ya da Yırtıcı memeliler (Latince: Carnivora), memeliler sınıfına ait bir takım.

Latince ”Carnivora”: caro, carnis (et) ve vorare (yutmak); yani “Et yutanlar” anlamına gelir. Ama aslında etçil beslenme takımın bütün üyeleri için en önemli beslenme değildir. Etçiller takımı iki alt takıma ayrılır: köpeğimsiler ve kedimsiler. Eski sınıflandırmalara görekarasal- ve sucul yırtıcılar iki ayrı takıma konulurdu. Günümüzün biliminde bu iki takım birleştirilmiş ve sucul yırtıcılar etçillerin köpeğimsi alt takımı içerisinde yer almışdır.

Etçil ve etobur kavramları

Bu takımın bilimsel adı “Carnivora” diğer bir bilimsel terim olan “Karnivor” (etobur)’a benzemektedir. Bu iki ayrı adın anlamları karıştırılmaması gerekir. Etobur (Karnivor) bütün canlıların et ile beslenenleri için kullanılır, ama Carnivora sadece memeliler sınıfının belli bir takımıdır.

Genel bilgiler

Etçiller takımının üyeleri çok çeşitlidir ve örneğin kuyruksüren ile mors gibi birbirlerine hiç benzemeyen türleri kapsar. Suda yaşıyanfokgiller ve diğer sucul memeliler, karada yaşayan bütün büyük etçil memeliler ve birsürü orta ve küçük boyda yırtıcı memeliler bu takıma aitdir. Takımdaki çeşitlilik kaba ve çevik yapılı ayılardan, zarif yapılı kedilere kadar uzanır. Ölçülerin arasındaki en büyük fark, takımın en küçük üyesi olan ve sadece 35-70 gram ağırlığa varan fare gelinciği’nden ağırlığı 4 tona kadar varabilen ve en büyük memelilerden birisi olan deniz fili’nin arasındadır.

Sınıflandırma

En modern sınıflandırmalarda etçiller ilk başta kedimsiler ve köpeğimsiler olarak iki alt takıma ayrılarak şu şekilde sınıflandırılırlar:iliçEtçiller (Carnivora)

 ├─ Köpeğimsiler (Caniformia) 
   │ ├─ ?Miacidae †
   │ ├─ ?Amphicyonidae †
   │ ├─  Köpekgiller (Canidae)    
   │ └─  Arctoidea
   │    ├─ Ayıgiller (Ursidae)
   │    └─ N. N.
   │       ├─ Yüzgeçayaklılar (Pinnipedia) 
   │       │  ├─ Fokgiller (Phocidae)    
   │       │  └─ N. N.
   │       │      ├─ Denizaslanıgiller (Otariidae)           
   │       │      └─ Morslar (Odobenidae) 
   │       │ 
   │       └─ Musteloidea
   │              ├─ Küçük pandalar        
   │              └─ N. N.
   │                 ├─ Kokarcagiller (Mephitidae)         
   │                 └─ N. N.
   │                     ├─ Rakungiller (Procyonidae)          
   │                     └─ Sansargiller (Mustelidae) 
   │
   └─ Kedimsiler (Feliformia) 
        ├─ ?Viverravidae †
        ├─ ?Nimravidae †
        ├─ Afrika palmiye misk kedisi (Nandiniidae)
        └─ N. N.
            ├─ Misk kedisigiller (Viverridae)
            ├─ Kedigiller (Felidae) 
            └─ N. N.
                ├─ Sırtlangiller (Hyaenidae) 
                └─ N. N.
                     ├─ Kuyruksürengiller (Herpestidae)
                     └─ Madagaskar etçilleri (Eupleridae)